Kognitif (Bilişsel) Terapi
Bilişsel Terapi Nedir?
Kognitif (Bilişsel) fonksiyonlar farkına varma, algılama, mantıksal düşünme, lisan, hafıza ve muhakeme kurmayı içeren bilme yeteneği olarak tanımlanabilir.
Bunlar,
- Dikkat (sürekli, seçici, kaydırma),
- Algılama (görsel, uzaysal, işitsel, taktil),
- Oryantasyon ,
- Hafıza (kısa dönem, uzun dönem, topoğrafik-yer hafıza),
- Yönetimsel fonksiyonlar (problem çözme ve hızlı karar verme,)
- Öğrenme ve bilgiyi kullanma,
- Karmaşık becerilerin kazanılması planlama,
- Organizasyon soyut düşünme,
- Matematiksel yeteneklerdir.
Kognitif fonksiyonlar günlük yaşamda anlamlı aktiviteleri yerine getirmemiz için bize izin veren mental süreçtir. Günlük işlerimizin çoğunu alışkanlık halinde rutin olarak yerine getiririz. Kognitif fonksiyonlar rutin ve rutin olmayan değişik aktiviteleri içerir. Rutin işlemler, çok az dikkat gerektiren otomatik yapılan işlemlerdir. Rutin olmayan işlemler ise; yeni işleme odaklanmak için dikkat kontrol mekanizmasına ihtiyaç duyulan işlemlerdir. Rutin olmayan işlemler yerleşene kadar pratik olarak uygulamayı gerektirir. Yeni durumlar, amacı yerine getirebilmek için planlama ve problem çözmeyi gerektirir.
Kognitif süreç bilgisi aktivite performans analizi, aktivite limitasyonları ve katılım kısıtlılıklarının tespitinde önemlidir. Kognitif fonksiyon bozukluklarında, alışkanlıklar, rutinler ve kişilerin rolleri etkilenir.
Bilişsel Terapide Ergoterapistin Rolü Nedir?
Ergoterapistler bilişsel problemlerin günlük aktiviteleri, sosyal etkileşmeleri ve rutinleri nasıl etkilediğini belirleme konusunda uzmandır. Ergoterapistin görevleri,
- Özbakım faaliyetlerinde güvenlik, bağımsızlık ve performans yeteneğinin değerlendirilmesi
- Dengenin korunması
- Aile ve bakım verenin eğitilmesi
- Akut bakım takibi
- Dikkat, problem çözme ve algıda açıkları ele almak ve dürtüsel davranışları yönetmek için müdahale
- Yemek yeme, banyo yapma, giyinme,bakım gibi temel günlük faaliyetlerin düzenlenmesidir.
Bilişsel Terapisinden Kimler Faydalanabilir?
- Serebrovasküler olay
- Cerebral Palsy
- Travmatik beyin yaralanması
- Beyin tümörü olanlar
- Beyin enfeksiyonu geçirenler
- Alzheimer
- Demans
- Parkinson
- Down Sendromu
- Otizm Spektrum Bozukluğu
- Gelişimsel bozukluklar
Nörolojik problemi olan kişilerde kognitif bozukluklar sıklıkla fonksiyonel problemlere neden olur. Aktivite performansında azalma, objelerin tanınmasında problem veya olayların sıralanmasında bozuklukla kendini gösterebilir. Kendi aile bireylerini tanımayan, hafızada zorluk yaşayan, kendisine sorulan soruları cevaplamayan, dikkat problemi yaşayan bireylerle karşılaşılır. Bundan dolayı Ergoterapi uygulama çerçevesi sadece kişinin vücut yapı ve fonksiyonlarına göre değil, çevre ve aktivitenin özellikleri veya kişinin rolüne göre kognitif performans becerilerini ve aktivite için gerekli gereksinimleri de saptar.
Bilişsel Terapide Fonksiyonlar Nasıl Değerlendirilir?
Problemin saptanmasını ve bu problemin kişinin yaşamındaki etkisini anlamak için ilk olarak görüşme ve gözlem değerlendirme yöntemlerine başvurulur. Daha sonra standardize tarama ve değerlendirme testleri uygulanarak kognitif bozukluğun etkisini daha doğru saptamak amacıyla kullanılır.
Bilişsel Terapide Fonksiyonların Tedavisi Nasıl Planlanmalıdır?
- Süreç eğitimi: Kognitif fonksiyonlar bileşenin altında yatan bütün fonksiyonlara odaklanarak
- Strateji eğitimi: Telafi edici yaklaşımlara odaklanarak
- Fonksiyonel aktivite eğitimi: Günlük yaşam aktivitelerine ve kognitif fonksiyonları eğitmeye yönelik
- Eğitim: İçgörü geliştirmeye odaklanarak bu 4 aşamada kognitif rehabilitasyon gerçekleştirilir.
ERGOTERAPİSTLER bireye özgü bu yaklaşımlarıyla kişinin daha bağımsız ve katılımı kısıtlanmamış şekilde topluma dahil olmalarını sağlar.
Ergoterapistler bilişsel bozuklukları olan yetişkinler için hayati bir rol üstlenir.Yeni beyin yollarını kolaylaştırmaya yardımcı olur ve aktiviteleri uyarlayarak ve yeniden eğiterek işlevsel becerileri geliştirir.Kişilerin bakım, iş, eğlence ve topluluk faaliyetlerine daha kapsamlı olarak katılmalarını sağlamak, bakıcılar ve toplumsal kaynaklar üzerindeki yükü azaltırken, yaşam kalitelerini artırır.