Yaşlılarda Kas Erimesi (Sarkopeni)

Yaşlılarda kas erimesi nedir?

Tıp dilinde sarkopeni olarak adlandırılan yaşlılarda kas erimesi, ilerleyen yaşa bağlı olarak kas kütlesi ve fonksiyonlarında meydana gelen istem dışı kayıptır.

Yaşın ilerlemesiyle birlikte vücut fonksiyonlarında değişik derecelerde kayıplar meydana gelmektedir. Yaşlılarda kas erimesi, bu doğal süreçlerin en önemlilerindendir.

Kaliteli yaşamın unsurlardan birisi de bağımsız, başkalarına muhtaç olmadan yaşamaktır. Kas erimesine bağlı olarak oturup kalkma, yürüme, bir şey taşıma veya kaldırma gibi rutin günlük aktivitelerin bazılarının yapılmasında zorluklar gözlemlenebilir. Denge kaybı ve düşme sonucu oluşan kemik kırıkları, kişileri yatağa bağlamakta ve kas erimesinin daha da ilerlemesine neden olmaktadır.

Yaşlılarda kas erimesi neden olur?

Genelde 65 yaş üstü hastalığı olarak bilinen sarkopeni, yaşamamız gereken normal bir süreçtir. Ergen bir kişinin total vücut ağırlığının yaklaşık üçte birini çizgili kaslar oluşturur. Otuzlu yaşlardan sonra yıllık yaklaşık %1 civarında kas dokusu kaybı yaşanır. Yetmişli yaşlara gelindiğinde ise kas dokusu ve kütlesinin yaklaşık yarısı kaybedilmiş olur. Yaşlanmanın devamı ile birlikte bu kayıplar daha da artarak devam eder ve sarkopeni iyice hızlanır. Yaşlılarda kas erimesinin en sık nedenleri;

Yaşlılık; 65 yaşından itibaren başlayan ve 80 yaşından sonra iyice hızlanan bir seyir izler,
Beslenme; yaşlanma ile birlikte ağızda alınan tadın azalması, bozulması veya yetersiz beslenme sonucu protein alımında azalma,
Fiziksel aktivitede azalma ve hareketsiz bir yaşam,
Testosteron ve büyüme hormonu gibi, kas dokusunda protein yapımı arttıran hormonların salgılanmasında yaşla birlikte meydana gelen azalmalar,
Yaşlanma sonucu meydana gelen ateroskleroz ( damar kireçlenmesi) nedeniyle, kas dokusunda perfüzyonun ( kan akışının) bozulması,
Kas hücrelerinin sinirsel uyarılmalarında, yaşa bağlı meydana gelen yetersizlik.

Yaşlılarda kas erimesi neden önemlidir?

Fiziksel olarak bağımsız bir hayat sürdürebilmek için sağlıklı bir kas dokusu ve kas fonksiyonlarına sahip olabilmemiz gerekir. Yaşlılarda kas erimesi çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olarak fiziksel yetersizlik, düşük yaşam kalitesi, travma ve ölüm gibi istenmeyen sonuçlarla bitebilir.

Sarkopeni erkeklerde daha sık görülür. Yaşlılarda engellilik ve hastaneye yatış oranlarını artıran en önemli nedenlerin başında gelmektedir. 65-70 yaş sonralarında görülen denge bozukluklarının ve buna bağlı düşmelerin en başında gelen yaşlılarda kas erimesinin travmatik kemik kırıkları, beyin travması ve kanamaları gibi ciddi sonuçları da olabilmektedir.

Bu kişilerin yatağa bağlanmaları, başka hastalıklara da davetiye çıkarmakta, bu durum da yüksek sağlık maliyetlerine neden olmaktadır. Yaşam sürelerindeki artış da göz önüne alındığında, bu durumun önümüzdeki yıllarda ciddi sosyal güvenlik açıklarına neden olabileceği düşünülmektedir.

Tüm bunlar bir yana, kişinin fiziksel olarak kendini yetersiz hissetmesi, halsizlik, kuvvetsizlik ve günlük aktiviteleri yapmada zorluklar yaşaması, hayatını zorlaştıran sorunların başında gelir. Bunun sonucu olarak da birey yaşamın içinden yavaş yavaş çekilerek, başkalarına bağımlı olacak hale doğru yol almaya başlar. 85 yaş üzerinde bu bağımlılık oranları neredeyse yarı yarıya ulaşır.

Kişinin, kimsenin yardımına ihtiyaç duymadan (muhtaç olmadan) günlük işlerini yapabilmesi, çok önemli bir ayrıcalıktır.

Yaşlılarda kas erimesi belirtileri nelerdir?

Yaşlılarda kas erimesi ilerleyen bir süreçtir ve genellikle ağrı yapmaz. Presarkopeni denilen ilk evrede, fiziksel performans henüz etkilenmemiş, ancak kas kütlesi azalmıştır. Sarkopeni evresinde, kas kütlesindeki azalma ile birlikte kas gücü ve performansında da azalma meydana gelir. Ağır sarkopenide ise, üç önemli kriter olan kas kütlesi, kas gücü ve fiziksel performansta azalma vardır. En sık olarak da;

Kaslarda zayıflık ve güçsüzlük,
Merdiven çıkarken zorlanma,
Denge bozuklukları, düşme,
Günlük fiziksel aktiviteleri gerçekleştirmede zorlanma,
Kas kütlesinde azalma,
Oturur pozisyondan, kalkıp, yürüyüşe geçmekte zorluk gibi belirtiler gözlenebilir.

Yaşlılarda kas erimesi nasıl teşhis edilir?

Belirtilerin çoğu, yaşlılığa bağlanarak önemsiz olarak değerlendirebilir. Ancak tablo ilerlediğinde çabuk yorulma, halsizlik, kalça ve bacaklarda incelme gibi değişiklikler kolayca fark edilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanına başvurmak, teşhise ulaşmanın ilk adımı olacaktır. Uzman hekim tarafından alınan iyi bir hikaye, yapılan ayrıntılı fizik muayene ve bazı yardımcı testlerle rahatlıkla teşhis konacaktır. Sarkopeni testi ve sarkopeni ölçümleri yapılarak olayın derecesi saptanabilir.

Yaşlılarda kas erimesi teşhisini koyabilmek için, mutlak suretle bireylerde kas kütlesi, kas kuvveti ve fiziksel performans açısından gerekli analizleri yapılmalıdır.

Kas kuvvetini (gücünü) anlamak için el sıkma testi gibi, benzer bazı testler uygulanmaktadır.
Kas kütlesi için BT, MR, DEXA gibi görüntüleme teknikleri ve biyoimpedans analiz ile (BIA) ölçümler yapılmalıdır.
Fiziksel performans değerlendirilmesinde, kısa fiziksel performans bataryası gibi (güç, denge ve dayanıklılığı ölçer) testler uygulanır.

Yaşlılarda görülen kas erimesi tedavi edilebilir mi?

Yaşlılarda kas erimesini önlemeye yönelik, şu ana kadar onaylanmış herhangi bir ilaç yoktur. Günümüzde büyüme hormonu, testosteron gibi hormonal tedaviler, ürokortin gibi hipofiz bezinden ACTH salgılatan birtakım ilaçlar denense de, yan etkilerinin fazla olması nedeniyle önerilmemektedir.

Burada, birtakım koruyucu önlemler ön plana çıkmaktadır. Henüz bir hastalık durumu oluşmadan (kırık vb.), alınacak bazı Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon yönlemleri ile, kişi henüz başkasına bağımlı hale gelmeden, yaşamını idame ettirmesi sağlanır.

Yaşlılarda görülen kas erimesini önlemek için neler yapabiliriz?

Koruyucu olarak yapılabilecek en akılcı önlemler, rehabilitasyon ve egzersiz ağırlıklı olanlarıdır. Bu yöntemlerin uygulanmasıyla hem fiziksel kapasite arttırılır, hem de kas erimesinin önüne geçilebilir.

Yapılacak direnç (dayanıklılık) egzersizleri ve eğitimi ile yaşlılarda kas erimesi önlenebilir, azaltılabilir.
Haftada en az iki kez olmak kaydıyla, kas güçlendirici (aerobik), (bacak, bel, göğüs, omuz, karın ve sırt dahil tüm kas gruplarına) egzersizler yaptırılmalıdır. Uygulanacak olan aerobik egzersizler, kas erimesinin yavaşlatılması ve engellenmesinde çok önemli bir yer tutacaktır.
Tüm bu egzersizlere ilave olarak, diyetisyen eşliğinde yaşlılarda kas erimesini engelleyen besinler verilerek, kas kütlesini arttırmaya yönelik tedbirler uygulanmalıdır.
Bunlar içinde, yüksek kaliteli protein diyeti, başta D vitamini olmak üzere bazı vitamin takviyeleri sıralanabilir. Egzersiz ve beslenme kas proteinlerinin sentezini uyarır.

Yapılan çalışmalarda, uygulanan egzersiz yöntemlerine bağlı olarak kaslarda %20-30 civarında güçlenme ve dayanıklılıkta artış saptanmıştır.

Merkezimizde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzmanları denetiminde ve profesyonel fizyoterapistlerin eşliğinde uygulanacak egzersizler ile yaşlılarda kas erimesi yavaşlatılarak durdurulabilmektedir.