Tortikolis Rehabilitasyonu
DOĞUŞTAN BOYUN EĞRİLİĞİ (TORTİKOLİS)
Tıp dilinde tortikolis de denen doğuştan boyun eğriliği, doğumsal kalça çıkığı ve pes ekinovarus deformitesinden sonra en sık görülen üçüncü konjental deformitedir. Görülme sıklığı %0.3-2 gibi geniş bir aralıkta olan tortikolis daha çok sağ tarafta görülmektedir. Kesin nedeni hala tartışmalı olan tortikoliste en kabul gören teoriler anne karnında sıkışma ve damarsal olaylardır.
Doğuştan Boyun Eğriliği Nedir?
Sternokleidomastoid kasında oluşan hafif kasılma sonucu , sanki bu kas sürekli şekilde kasılıyormuş gibi, bebeğin etkilendiği taraf yüz ve boyunda deformitesi gelişmesine, doğuştan boyun eğriliği denir.
Doğuştan Boyun Eğriliği Neden Olur?
Nedeni tam olarak belirlenemeyen doğuştan boyun eğriliğinde bazı faktörler ileri sürülmektedir. Bunlar arasında;
- Rahim içinde sıkışma,
- Damarsal olaylar; muhtemelen doğum travması sonucunda kasta beslenme bozukluğu meydana gelmektedir,
- Kompartman sendromu,
- SKM kasının primer bozukluğu gibi nedenler ileri sürülmektedir.
Tortikolisli hastalarının %30-60’ında zor doğum hikayesi saptansa da, sezaryenle doğan bebeklerde de tortikolis görülebilmektedir.
Doğuştan Boyun Eğriliğinin Belirtileri Nelerdir?
Bebek ilk görüldüğünde, tipik baş pozisyonu ile genellikle tortikolis tanısı konabilmektedir. Bebekte lezyonun olduğu taraftaki SKM kası kısaldığı için, boyun tutulan tarafa doğru yatık, yüz ve çene ise karşı tarafa doğru dönüktür. Etkilenen taraftaki yüzün yarısı sanki daha küçükmüş gibi görünmektedir.
Doğuştan Boyun Eğriliği Nasıl Teşhis Edilir?
Erken tanı için tüm bebeklerde baş boyun muayenesi ayrıntılı olarak yapılmalıdır. SKM kası elle muayene edilmeli, kitle, hemotom vs. olup olmadığı araştırılmalıdır.
Hekimin yapacağı ilk gözlem muayenesi teşhis için yeterlidir. Ancak teşhisi desteklemek ve tortikolise neden olabilecek diğer faktörleri ekarte edebilmek amacıyla bazı radyolojik testler gerekebilir. En sık tercih edilen radyolojik yöntem ultrasondur.
Kemik kırığı düşünülen olgularda düz servikal grafiler istenebilir.
Kaslarda kalınlaşma, fibrozis gibi durumların varlığını değerlendirmek için ise MR iyi bir tercih olacaktır. Kas ve sinir denervasyonu düşünüldüğünde veya varlığı saptandığında ise EMG yapılarak ayırıcı tanıya gidilmelidir.
Doğuştan Boyun Eğriliği Nasıl Tedavi Edilmelidir?
Tedavi konservatif veya cerrahi olabilir. Tedavideki amaç
- SKM kasının kısalmasını önlemek
- Başı simetrik pozisyonda tutmak
- İleride oluşabilecek kemiksel şekil bozukluklarının önüne geçebilmektir.
Hastaların tedavisinde en önemli unsur ailenin eğitilmesi aşamasıdır. Sabırlı olunmalı, yapılacak hareket ve egzersizler tek tek gösterilmelidir. Bebeğin boyun rotasyonlarında herhangi bir kısıtlama saptanırsa fizik tedaviye daha erken başlanmalıdır. Tüm hastalarda tedaviye konservatif yöntemlerle başlanmalıdır. Tedavi aşamaları olarak;
- Pozisyonlama; tedavinin en önemli ayağını oluşturan ve aileler tarafından uygulanması gereken konservatif bir yaklaşımdır. Bunun için de iyi bir aile eğitimi verilmelidir. Pozisyonlamada bebeğin başı, SKM kasının kısa olduğu tarafın tersi yönünde olacak şekilde tutulmalıdır. Sesli uyaranlara yanıt vermesi sağlanacak şekilde boyuna pozisyon verilmeli, bebeğin baş hareketlerini kendisinin yapması teşvik edilmelidir. Bunun için görsel ve sesli uyaranlar kullanılmalıdır. Bebek kucakta taşınırken bir elle boyun altından desteklenmeli, ön kol hizasında tutulmalıdır.
- Eklem hareket açıklığı egzersizleri için boynun öne, arkaya, yana eğilme ve dönme hareketleri yavaş, nazik ve dikkatli bir şekilde uygulanmalıdır. 6 aydan küçük bebeklerde bu egzersiz programlarının tam uygulanmasıyla %76-97 gibi yüksek oranlarda, yüz güldürücü sonuçlar alınmaktadır. Egzersiz programı en az 1 yıl sürdürülmeli, hareketlerin yapılma sıklığı terapistlerce belirlenmelidir.
- Boyun germe egzersizleri de benzer mantıkla uygulanmalıdır. Başlangıçta sert olan germe hareketleri zaman içinde yumuşayacaktır. Egzersiz süre ve sıklığı terapistin önerilerine göre olmalıdır.
4 aylıktan büyük bebeklerde düzenli ev egzersiz programına rağmen 10 derecelik eğiklik devam ediyorsa, boyun için mutlaka tübüler tortikolis ortezi (tortikolis yastığı) kullanılmalıdır.
Fasiyal asimetri gelişen, 6-12 aylık konservatif tedaviden fayda görmeyen, servikal lateral fleksiyonda 15 dereceden fazla, rotasyonda ise 30 dereceden fazla kısıtlığı olan hastalara cerrahi tedavi önerilmektedir. Cerrahi için uygun yaş aralığı 1-4 yaş arası olmalıdır.