Multiple Skleroz (MS) Rehabilitasyonu

Multiple Skleroz (MS) Hastalığı Nedir? 

MS, kişinin bağışıklık sistemindeki bir bozukluk sonucu, kendi beyin ve omuriliğine karşı kendi hücrelerinin saldırısı sonucu meydana gelen otoimmun kökenli olduğu düşünülen bir hastalıktır. 

MS, enflamasyon, miyelin kılıfının harabiyeti, akson hasarı ile karakterize otoimmun bir santral sinir sistemi hastalığıdır. Kronik bir hastalık olan MS, erkeklerde kadınlara nazaran 2 kat daha fazla görülmektedir. Hastalığın bir bölümü ataklar ile seyrederken bir bölümü ise ilerleyici bir seyir göstermektedir. 

Multipl sklerozda hareket kısıtlılığı, güçsüzlük, kısmi felçler, dengesizlik, konuşma ve görme bozuklukları gibi çeşitli belirtiler görülmektedir. 

MS, santral sinir sisteminin yani beyin, omurilik ve görme ile ilişkili sinir liflerinin hastalığıdır. MS hastalığında bu bölgelerdeki beyaz cevher denen sinir lifleri etkilenmektedir. Beyaz cevher merkezi sinir sisteminin kendi içerisinde ve bu bölüm ile vücudun diğer bölümleri arasında iletişimi sağlayan liflerden oluşur. 

MS Hastalığı Neden Olur? 

Bugünkü bilgilerimize göre hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir. MS gelişimiyle ilgili bazı teoriler ileri sürülse de, hiçbiri olayı tam olarak izah edememektedir. 

MS hastalığı oluşumunda genetik faktörlerin etkisi büyüktür. Ancak yapılan çalışmalarda hastalığa neden olabilecek belli bir gen bulunamamıştır. 

MS hastalığının tiroit/guatr, SLE (sistemik lupus eritamatozis), mystenia gravis, diyabet, ankilozan spondilit, inflamatuar bağırsak hastalıkları, skleroderma ve Behçet hastalığı gibi hastalıklarla ilgisinin saptanması oldukça ilginçtir. Çünkü bu hastalıkların büyük kısmından otoimmünite sorumludur. 

• Çevresel faktörler; böcek ilaçları, ot ilaçları (herbisid), civaya maruz kalma, organik çözücüler ve daha bilemediğimiz birtakım çevresel toksinler. 
• Etnik köken; sarı ve siyah ırkta görülme sıklığı, beyaz ırka göre daha düşüktür. Kuzey Avrupa, Amerika ve kuzey Kanada’da daha sık görülürken, ekvator bölgesinde daha seyrek görülmektedir. 
• Virüslerin etkisi özellikle herpes grubu viruslar sorumlu tutulsa da hiçbir zaman kanıtlanamamıştır. 
• Genetik faktörler; MS’li anne veya babanın çocuğunda da aynı hastalık görülme oranı, toplumdaki aynı yaş grubu kişilerle karşılaştırıldığında 7-10 kat daha fazladır. Ancak hastalık oluşumunda genler tek başına bir faktör değildir. 
• Kalıtım. 

MS Hastalığında Belirtiler Nelerdir? 

MS hastalığı, her hastada değişebilen bulgularla, farklı şekillerde seyreden bir hastalıktır. Hastalığın zamanlaması, beyinde ve/veya omurilikte tutulan yer, bulguların şiddetinde farklılıkların olması, MS hastalığın özelliğidir.

Hastalardaki mevcut belirtiler, ataklar ve düzelmeler olacak şekilde bir seyir izleyerek devam etmektedir. Zaman içinde belirtiler şiddetlenmekte ve kötüleyerek ilerleyici bir seyir göstermektedir. Tutulan bölge ve kişinin bağışıklık cevabına göre çok farklı belirtileri olan MS’de genel olarak; 

• Uyuşukluk, karıncalanma, iğnelenme hissi
• Güç kaybı,
• Kas spazmı, kas sertliği, kramp ve ağrılar (güç kaybı vücudun bir tarafındaki kol ve bacakta veya her iki bacakta birden olabilir) 
• Çabuk yorulma ve bitkinlik
• Görme kaybı, çift görme 
• İdrar kaçırma, kabızlık, 
• Yutma bozukluğu
• Depresyon
• Konuşma bozukluğu, depresyon, yorgunluk 
• Cinsel fonksiyon bozuklukları, 
• Denge kaybı, bulantı 
• Kısa süreli hafıza kaybı olmaktadır.

MS hastasında ilk belirtiler genellikle değişik derecelerde görme kaybı ile başlamaktadır. 

MS Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir? 

MS hastalığının tanısını koymak kolay değildir. Çünkü bu hastalığa yönelik özel tanısal bir test ve yöntem yoktur. Tanı birçok hastalıkta olduğu gibi iyi bir nörolojik öykü, muayene bulguları ve tetkikler ile konacaktır. Tanıda MR, BOS incelemesi, uyarılmış sinir yanıtları kontrol edilebilir (uyarılmış yanıtlarda, sinirlerin ileti hızları ölçülmektedir). Miyelin kılıfının hasar gördüğü hücrede, sinir ileti hızı da daha yavaş olacaktır.

MS Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir? 

Günümüzde MS tedavisinde hastalık, yorgunluk ve bitkinliğe yönelik tedaviler yapılmaktadır.

Özellikle yürüme sorunları ve denge kayıpları, günlük yaşam aktivitesini kısıtlayan nedenlerdendir. Aktivitede kısıtlamalar, hareketsizliğe neden olarak obezite, diyabet, osteoporoz ve kalp damar hastalıkları gibi bazı riskli hastalıklara yakalanma olasılığını artıracaktır. Bu nedenlerle düzenli egzersiz yaşamın tüm safhalarında olduğu gibi, MS hastalığını önlemede, yaşam kalitesini arttırarak kişinin kendini iyi hissetmesinde çok önemli olacaktır. Her hasta için ayrı ayrı değerlendirme yapılarak, buna göre egzersiz programları hazırlanmalıdır. 

MS hastasında rehabilitasyon çok önemli bir rol oynar. Akut atakları takiben fonksiyonları arttırmak için egzersizler ve yürüme yardımları verilmeli, ilerlemiş ve yürüme yetisini kaybetmiş olgularda yatak içi pozisyonlamalara dikkat edilmelidir. Solunum ve gövde kontrolü, transferler ve üst ekstremite kuvvetini arttırmaya yönelik programları da içerecek detaylı programlar hazırlanmalıdır.

Rehabilitasyonda ;

• Hastanın vücut farkındalığı geliştirilmeli, 
• Hastanın anormal kas tonusu azaltılmalı,
• Egzersizlere pozisyonlama ya da germe ile başlanmalı,
• Duyusal kayıpların azaltılmasına yardım edilmeli,
• Egzersizlerin şiddeti basitten zora doğru olmalı, 
• Fonksiyonel beceriler, günlük yaşam aktiviteleri için bol pratik yaptırılmalı,
• Yürüme, yürüme hazırlık egzersizleri ve yardımcı cihazlarla iyileştirilmeli,
• Hastalara multidisipliner yaklaşılmalıdır. 

MS hastalığında uygulanan egzersizler, hastalık sonucu ortaya çıkan semptomların tedavi edilmesi ve hafifletilmesinde etkilidir. Bu amaçla 

• Germe egzersizleri (kas gerginliklerini azaltmak, eklem hareketlerini önlemek amacıyla verilir) 
• Postür egzersizleri (derinde yer alan kasların çalıştırılmasıdır. Bu kaslar dengeyi sağlama ve yürümede çok etkilidir)
• Aerobik egzersizler (büyük kas gruplarını çalıştırır, kalp ve akciğer fonksiyonlarını destekler).
• Kuvvetlendirme egzersizleri 
• Endurans egzersizler (kasların ya da solunum sisteminin dayanıklılığını arttırmak amacıyla verilen egzersizdir) 
• Denge,yürüme,su içi egzersizler
• Ev egzersiz programı, her MS’li hastaya özel olacak şekilde planlanmalıdır.

Hastalarda yutma bozukluğu varsa tedavi edilmeli, hastanın dengeli beslenmesine özen gösterilmelidir.Hastada mesane bozukluğu varsa (idrar kaçırma ve yeterince boşaltamama) ilaç verilmeli, belirli aralıklarla katater yardımıyla mesane boşaltılmalıdır.