Düşük Ayak Sendromu ve Tedavisi

Ayak bileğine dorsofleksion hareketini (ayak bileğinin yukarı kaldırılması) yaptıran kası uyaran sinir, peroneal sinirdir. Bu sinirde veya bu sinirin uyardığı kaslarda meydana gelebilecek herhangi bir hasar, bu kasların fonksiyon yapamamasına neden olacaktır. Bunun sonucu olarak da ayak, bilekten yukarıya doğru hareket ettirilemeyecek ve bir nevi kısmi felç meydana gelecektir. 

Düşük Ayak Nedir? 

Düşük ayak sendromu, kas veya sinir hasarına bağlı olarak ayakta dorsofleksion (ayağı yukarı kaldırma) ve eversion (dışa doğru oynatma) yetisinin kaybı ile sonuçlanan bir tablodur. Düşük ayağı olan kişi, yürürken ayağını kaldıramadığı için ayağını yerde sürümek zorunda kalır. Buna stepaj yürüyüşü denir. 

Düşük Ayak Nedenleri Nelerdir? 

Düşük ayak sendromu, peroneal sinirin uyarı verdiği kasların, fonksiyon görememesi sonucu gelişen bir tablodur. Sinir veya kas kökenli bir nedenden dolayı olabilir. Dolayısıyla düşük ayağa santral sinir sistemi ve spinal kord kökenli nedenler, peroneal sinirin direk hasarı veya kas iskelet sistemi bozuklukları sonucunda meydana gelebilen bozukluklar neden olabilir.

Merkezi sinir sistemi (beyin ve spinal kord hasarı), daha üst seviyelerde meydana gelebilen bazı patolojilerin peroneal sinire yansımasıyla meydana gelen olayları kapsar. MS (Multipl Skleroz), SP (Serebral Palsi) ve inme gibi hastalık gruplarında daha sık izlenir. Yine genetik bir hastalık olan ve ilerleyici kas ve sinir hasarına neden olan Charcot Marie Tooth hastalığında da düşük ayak sık görülür. 

Merkezi sinir sisteminden sonra en sık görülen düşük ayak nedeni, lomber disk hernisi de denilen bel fıtığıdır. Özellikle L4 – L5 (4’üncü ve 5’inci bel omurları)  arasında oluşan fıtıklaşmalarda siyatik sinir etkilenecektir. Bu durumda direkt peroneal sinir de etkilenmiş olacaktır. Çünkü siyatik sinir, peroneal sinir dalını hemen diz ekleminin arka kısmında verir. Bunun sonucu olarak da tedavi edilmeyen bel fıtığı hastalarında düşük ayak görülebilir. 

Düşük ayağın ani ağrı ile birlikte olması halk dilinde ‘’patlamış fıtık’’ olarak adlandırılan bir hadisedir. Tabloya idrar kaçırma, bacaklarda hissedilir güçsüzlük de eşlik ederse hemen akla kauda ekina sendromu gelmelidir. Bu sendromun en önemli özelliği ilk 24 – 48 saat içinde yapılan cerrahi müdahaleler sonucunda tamamen iyileşebilmesidir. 

• Peroneal sinirin direk hasarı; genellikle dizin hemen altında bulunan fibula kemiğinin baş kısmı veya gövdesinde meydana gelen kırıkların, peroneal sinire bası yapması sonucu ortaya çıkar. Önemli düşük ayak nedenlerindendir. Yine diz eklemine alınan darbeler,  travmalar, kesiler ile sinir hasarının oluşması sonucunda da düşük ayak gelişebilir. 
• Kas ve iskelet sistemi hastalıklarından musküler distrofiler, ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) gibi uzun süreli ve yavaş ilerleyen, sinirlerde demiyelizasyon ve kaslarda ilerleyici zayıflık ile seyreden hastalıklarda da düşük ayak görülebilir. 

Bunların dışında metabolik bir hastalık olan diyabetes mellitusta da periferik sinirlerde meydana gelen sinir hasarına bağlı olarak ağrısız düşük ayak gelişebilir. Dikkatli ve uyanık olunmalıdır. Yine sessiz beyin veya omurilik tümörlerinde de ağrısız düşük ayak gelişebilmektedir.

Pratik yaşamda gözlenen en önemli düşük ayak nedenlerinden birisi de siyatik sinirinin kalça ve uyluk bölgesinde olan yaralanmalarıdır. Özellikle kalçaya yapılan enjeksiyon hataları( siyatik sinirin izlediği yoldaki anatomik varyasyonlar nedeni ile de olabilir), kalçaya alınan künt ve kesici travmalar, nedenler arasında sayılabilir. 

Düşük Ayak Nasıl Teşhis Edilir? 

Hastalar her iki topuğunu da kullanarak yürüyemez. Düşük ayak gelişen bölgedeki ayak, yürümeye tam eşlik edemez. Hastalardan iyi bir hikaye alınmalı, ayrıntılı nörolojik muayene yapılmalıdır. Tanı konduktan sonra ise nedenlerine yönelik ayrıntılı testler uygulanmalıdır. 

Kırık şüphesi için düz filmler alınmalı, bel fıtığı, omurilik ve beyin odaklı düşünülen hastalıklarda ise MR, tomografi gibi görüntüleme yöntemleri kullanılmalıdır. Kas iskelet sisteminden şüphelenildiğinde ise EMG (elektromiyelografi) gibi farklı tanı yöntemleri kullanılarak ayırıcı tanıya gidilmelidir. 

Diyabet gibi periferik sinir hasarına neden olabilecek hastalıklar ve vitamin eksikliği gibi durumlar için ise ayrıntılı kan ve idrar testleri istenmelidir. 

Düşük Ayağın Hastalık Dışındaki Nedenleri Nelerdir?  

Peroneal sinir, dizin hemen arka ve dış yan kısmında bulunur. Cilde yaklaşık 3-4 cm kadar yakın bir mesafede seyrederek aşağıya doğru ilerler. Oldukça yüzeyel seyretmesi nedeniyle dış etkenlerden de çok çabuk etkilenebilir. 

• Uzun süre bacak bacak üstüne atılması. 
• Uzun süre çömelmeyi gerektiren faaliyetlerde bulunulması; tarlada çalışmak / mahsül toplamak, yerde karo döşeme gibi mesleklerle uğraşmak, yer sofrasında yemek yemek,vb. gibi faaliyetler. 
• Alçı ve bandaj; özellikle kemik kırıkları ve tendon hasarlarında uygulanan yöntemlerden birisi olan bandaj ve alçı uygulaması peroneal siniri sıkıştırarak düşük ayağa neden olabilir.

Düşük Ayak Nasıl Tedavi Edilebilir?  

Tedavi nedene göre planlanmalıdır. Özellikle bel fıtığı ve kauda ekina sendromuna bağlı olarak ani gelişen düşük ayak olgularında ilk 24 – 48 saat kritik önemdedir. Özellikle şiddetli ağrıya ani idrar kaçırma ve ayakta kuvvet kaybı da eşlik ederse ilk olarak bu sendrom akla gelmeli ve acil cerrahi konsültasyon istenmelidir. 

Yavaş gelişen düşük ayak sendromunda ise olay artık  genellikle  irreversibl duruma gelmiştir. Zamanında nedene yönelik uygun tedavi yapılmadığı durumlarda, olay bu aşamalara kadar gelebilmektedir.

Hastalarda uygulanacak tedavi yöntemleri;

• Atel ve splintler olayı geri döndüremese de, ayak bileğini normal pozisyonda tutarak yürümeyi kolaylaştığı için sık tercih edilmektedir. En önemlisi diğer eklemlerde sekonder olarak gelişebilecek hasarları önlemesidir. Atel tedavisinde en sık AFO (Ankle Foot Orthosis) denen ayak / ayak bileği ortezi kullanılır. AFO genellikle poliüretan veya yüksek yoğunluklu karbon fiberden yapılmaktadır. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte ortez cihazlarında da güncellemeler olmaktadır. 
• Fiziksel terapi; ayağa dorsifleksion yaptıran kaslara uygulanacak fiziksel terapi egzersizleri ile çalışmayan kaslar kuvvetlendirilir. 
• Sinir terapisi; fonksiyonel elektrik stimülasyonu uygulaması ile peroneal sinirin geçtiği hat boyunca sürekli elektriksel uyarı uygulanır. Tedavide yaygın kullanılan ve fayda sağlanan yöntemlerden biridir. 
• Cerrahi tedavi.