KARDİOPULMONER REHABİLİTASYON

Pulmoner rehabilitasyon tıp gündemine nispeten geç gelmiş bir konudur. Pulmoner rehabilitasyon denince ilk akla gelen hastalıklardan birisi KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) olsa da, daha birçok solunum yolları hastalıklarında uygulama alanları bulunmaktadır.

Egzersiz, pulmoner rehabilitasyon programlarının en önemli bölümünü oluşturmaktadır. Egzersiz ile kalp ve akciğer fonksiyonları düzelmekte, kaslar güçlenerek nefes darlığı hissi azalmaktadır. 

Pulmoner rehabilitasyonda egzersiz programları, bireysel ihtiyaçlara göre belirlenmelidir. Tek veya grup içinde uygulanacak şekilde yürüme, bisiklete binme, treadmill (yürüme bandı) gibi aerobik ve güçlendirme tarzında olan egzersiz programları ilk tercih edilecekler içinde olmalıdır. Ayrıca solunum egzersizleri, gevşeme, günlük aktiviteler sırasında enerji kullanım teknikleri ve nefes darlığını azaltma yöntemleri de pulmoner rehabilitasyon programının diğer parçalarını oluşturmalıdır.

Pulmoner Rehabilitasyon Nedir? 

Pulmoner rehabilitasyon, klinik ve/veya fizyolojik olarak solunum hastalığı olan bireylerin, günlük kişisel ve yaşam fonksiyonlarını en üst düzeyde sürdürebilmesi için kullanan bir tedavi yöntemi olarak tarif edilebilir. Solunum problemi olanlar, nefes darlığı gelişme korkusu nedeni ile fiziksel aktivitelerini kısıtlarlar. Fiziksel aktivite kısıtlandığında ise güç ve dayanıklılık azalacaktır. Ayrıca işinin hayat memnuniyet derecesi ve bağımsızlık derecesi de düşecektir.

Pulmoner Rehabilitasyon Kimlere Uygulanır?

Egzersiz olarak dayanıklılık (aerobik, endurans) ve güçlendirme (rezistans) egzersizleri ile solunum kasları egzersizleri planlanmalıdır. Egzersiz eğitimi bireyin gereksinimine göre adapte edilmelidir. Pulmoner rehabilitasyonun uygulandığı hastalıklar; 

• Obstrüktif akciğer hastalıkları, (KOAH, astım, bronşektazi, kistik fibrozis) 
• Restriktif akciğer hastalıkları, (interstisyel akciğer hastalıkları, göğüs duvarı hastalıkları, nöromusküler hastalıklar) 
• Diğer (akciğer maligniteleri, primer pulmoner hipertansiyon, pre/post kardiyak cerrahi, ventilatör bağımlı hastalar vb.) şeklinde sıralanabilir.

Pulmoner Rehabilitasyon Tedavisinde Hedefler Neler Olmalıdır? 

• Egzersiz kapasitesinin, kas direnci ve dayanıklılığının artırılması, 
• Önerilen tedavilere uyum yükseltilerek, akciğer hastalığı ile ilgili farkındalığın artırılması,
• Semptomların şiddet ve sıklığının düşürülmesi, böylece etrafa bağımlılığın azaltılması, 
• Kişide fonksiyonel ve psikolojik durumun en üst düzeye getirilmesi, motivasyonun artırılması, 
• Günlük yaşama katılım ve yaşam kalitesinin arttırılması, 
• Hastalığın kontrolü sağlanarak,yaşam süresinin uzatılması. 
• Hastaneye başvuru ve yatışların azaltılması.

Pulmoner Rehabilitasyonda Uygulanan Egzersiz Yöntemleri Nelerdir? 

• Aerobik (dayanıklılık egzersizleri): Bu egzersizler ile kaslardaki damarlaşma artmakta, kasların protein ve miyoglobin içerikleri artmaktadır. Böylece oksijenin kas dokusunda dağılımı da kolaylaşmaktadır. İskelet kaslarının aerobik kapasitesinin artması sonucunda nefes darlığında iyileşme gözlenmektedir. Günlük yaşam aktivitelerinde, fonksiyonel yeteneklerde gelişmeler meydana gelmekte, bunların sonucu olarak da yaşam kalitesinde artış gözlenmektedir. 

Genellikle hastaların alt ekstremiteleri için koşu bandı, serbest zamanlı yürüme veya bisiklet ergometresi uygulanmalıdır. Bu grup egzersizler, geniş kas kitlelerini etkileyecektir. 

• Kas güçlendirme egzersizleri: Bu tür egzersizler aynı zamanda genel sağlık durumu üzerinde de oldukça olumlu etkileri olan egzersizlerdir. Hız, denge ve koordinasyonu olumlu yönde etkilemektedir. Bu grupta üst kol ve sırt kaslarının güçlendirilmesi hedeflenmelidir. 
• Üst ekstremite ve omuz kuşağı egzersizleri: Gövde üst kısmında bulunan omuz kuşağı adını verdiğimiz kasların da solunuma katkıları bulunmaktadır. Bu kasların ağırlık egzersizleri ile geliştirilmesi solunum fonksiyonlarını düzeltecektir. Yüzme gibi egzersizler üst ekstremitedeki bu grup kasların gelişimini artıracaktır. 
• Solunum kasları egzersizleri: Özellikle bu grup kaslarda oluşabilecek fonksiyon yetersizliği, başta KOAH olmak üzere bütün akciğer hastalarında nefes darlığı ve egzersiz kısıtlanmasına neden olurlar. Solunum kaslarında kuvvet ve dayanıklılığı arttıran egzersizler, egzersiz kapasitesi ve yaşam kalitesini yükseltecektir. Bu amaçla solunum kaslarını güçlendirmeye yönelik çeşitli çalışma metodları bulunmaktadır. Periferik kasları güçlendirme ve dayanıklılık egzersizlerine rağmen, solunum yolları ile ilgili semptomların devam etmesi durumunda , solunum kaslarına yönelik egzersizler uygulanmalıdır. 

Bu egzersiz yöntemleri dışında, solunum yolu hastalıklarında kullanılan birçok farklı egzersiz şekilleri de bulunmaktadır. Hepsinin temel amacı solunum kasları başta olmak üzere, kas kuvveti ve gücünün arttırılmasına yöneliktir. 

KOAH’lı Hastada Pulmoner Rehabilitasyonun Faydaları Nelerdir? 

Pulmoner rehabilitasyon programı, KOAH’lı hastalarda kombine edilerek uygulanabilir. Bu sayede egzersiz kapasitesinde artma ve kas kuvvetinde anlamlı derecede düzelmeler sağlanabilir. Eğitim programlarında bisiklete binme, merdiven inip çıkma, yürüme gibi egzersizler kas kütlesini ve kuvvetini arttırmaya yönelik olacak şekilde kombine edilmelidir. KOAH’lı hastalarda pulmoner rehabilitasyonun faydaları;

• Egzersiz kapasitesini arttırma, 
• Yaşam kalitesini iyileştirme, bağımsızlığı artırma, 
• Hastane başvuru ve hastane yatış sürelerinde azalma, 
• KOAH’la ilgili anksiyete ve depresyonda azalma, 
• Kas direncini ve dayanıklılığı artırma olarak sıralanabilir.