Ampute Rehabilitasyonu
Ampute rehabilitasyonu nedir?
Amputasyon, kol veya bacaklar ile bunlara ait el, ayak, parmak gibi uç noktaları da içeren ekstremite ve/veya kısımlarının kesilerek çıkartılma işlemidir. Kesilen kısmın yerine protez denien yapay bir organ konulur. Ampute rehabilitasyon, amputasyon öncesinden başlayıp, kişinin protezini başarılı bir şekilde kullanarak toplumla yeniden bütünleşmesi, mesleğine geri dönmesi ve günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmesine kadar giden uzun bir süreci kapsar.
Hastalar, mümkün olduğu kadar kısa sürede, hastane ortamı da dahil olmak üzere günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlıklarını kazanmalıdır. Hasta tekerlekli sandalye kullanarak, erken mobilize olur ve küçük işler de yaparak kendine olan güvenini artırabilir.
Ampute rehabilitasyonu Neden Önemlidir?
İnsan, dinamik bir yapıya sahiptir. Dik pozisyonda durabilmek, denge sağlayabilmek, yürüyebilmek ve hareket edebilmek için bacaklara; kendine bakım, yemek yeme benzeri aktiviteler için de kollara gereksinim duyar. Bu fonksiyonların kaybı, insanın günlük yaşamını etkileyen çok önemli bir sorundur. Kol, bacak veya bu uzuvlarından bazılarının kesilip çıkarılacak olan kişi, bu yetersizliğini ve fonksiyon kaybını protezlerle gidermeye çalışacaktır.
Ampute Rehabilitasyonunun Amacı Nelerdir?
Amputasyon öncelikle psikolojik bir travmadır. İlk tepki amputasyona inanmama, utanma, amputasyonu ceza olarak düşünme, depresyon olabilir veya kişi kendisi için her şeyin bittiğini düşünebilir. Vücut görünümünün (imajın) değişmesi rahatsız edicidir.
Bütün bu sorunları kısa sürede uygun bir protez ile erken hareketlilik sağlayarak en aza indirmek bir çözüm olabilir. Diğer yönden fonksiyonel bağımsızlık kazandıkça kişinin kendine olan güveni artacak, çevre uyumu ve sosyal yaşantısı olumlu yönde etkilenecektir.
Amputelerde rehabilitasyonun amacı; yapım tekniği uygun, rahat, fonksiyonel ve dış görünümü estetik bir protezle rehabilitasyon programı uygulayarak kişinin eski sosyal yaşantısına, işine dönmesini veya yeni bir iş yapabilecek duruma gelmesini sağlamaktır.
Ampute Rehabilitasyonu Ekibinde Kimler Bulunur?
Amputelerde başarılı bir rehabilitasyon programının gerçekleşmesi için protezin vücuda uyumunun tam olması, protez eğitimi ve mesleki rehabilitasyonun uygulanması gerekir. Ampute kişinin genel beklentileri ise fonksiyon, dış görünüm, rahatlık, mesleki ve ekonomik durum, sosyal yaşantıya katılma açısından olmaktadır.
Amputasyon geçiren hastalarda rehabilitasyon, ameliyat öncesinde başlayan ve sonrasın da da uzun bir süre devam eden, hastanın fonksiyonel kapasitesini tekrar kazanmasına yönelik olarak yapılan fizyolojik ve psikolojik uygulamaları kapsayan bir süreçtir.
Ampute rehabilitasyonu; fizik tedavi uzmanı, ortopedist, ortopedik protez ve ortez teknisyeni/teknikeri ya da biomekanik uzmanı, fizyoterapist, ergoterapist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve aileden oluşan bir ekip tarafından yürütülmelidir.
Bu ekibin amputeliyi değerlendirme, tartışma yapabilmeleri, fikir alıp vermeleri için ilgili konularını iyi bilmeleri gerekir.
Ampute Rehabilitasyonundan Beklentiler Nelerdir?
Protez Öncesi Aktiviteler: Kişisel bakım, transferler ve giyim gibi konulardaki eğitim hasta, hastane içindeyken verilmelidir.
Banyo Yapma: Birçok amputasyon hastası banyo yapabilmek için kolay yardımcı cihazlara gereksinim duyar. Oturaklı bir küvet, kaymayan bir yüzey ve paralel barlar bunlardan bazılarıdır.
Tekerlekli Sandalye: Bütün amputasyon hastaları, protez kullanımı öncesi dönemde tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyar. Tekerlekli sandalye bu anlamda hastaların ilk mobilizasyonunu sağlayan rehabilitasyon aracıdır.
Hasta, tekerlekli sandalye üzerindeyken uzanma, taşıma gibi aktiviteleri gerçekleştirebilmek için pratikler yapabilir. Bu hastaya evde kendi kendine iş yapabilmesi için yardımcı olacaktır.
Ampute Rehabilitasyonu Egzersizlerinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Amputasyon hastaları, kendileri gibi olan hasta grupları içinde tedavi edilebilir. Bu onların psikolojik olarak da desteklenmesi açısından gereklidir. Aynı zamanda terapistin hastasıyla iyi bir iletişimi olması önemlidir. Tedavi süresince yapılacak değerlendirmeler, gelişimin gözlenmesi ve egzersiz programının yürütülmesi açısından önemlidir.
Hastaya ev programı verilmelidir. Egzersizler, en temel egzersizler olarak seçilmeli ve çok karmaşık olmamalıdır. Egzersizler, bir kağıda hastanın anlayabileceği bir dilde yazılıp verilmelidir. Ancak öncesinde bu egzersizler yaptırılarak öğretilmeye çalışılmalıdır.
Terapist her zaman ampute tarafın yanı sıra, diğer tarafın da egzersize katılması gerektiğini göz önünde bulundurmalıdır. Bu açıdan egzersizler tüm vücudu kapsamalıdır. Egzersizler sırasında ampute kişiye verilecek destekler ve korumalarla ilgili olarak hasta bilinçlendirilmelidir. Güdük (ampute olan kısım) çorabı özenli seçilmeli, güdük ucuna masaj yapılmalıdır.